ΑΡΧΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ

Σπινόζα 1632 έως 1677 (45)

Να μη χλευάζουμε, να μη θρηνολογούμε, να μην καταφρονούμε, αλλά να κατανοούμε.


ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ

αποσπάσματα

Ηθική


Περί Θεού

Ο Μπαρούχ Σπινόζα (Baruch Spinoza, 1632 - 1677) ήταν Ολλανδός φιλόσοφος από τους σημαντικότερους του 17ου αιώνα. Γεννήθηκε στις 24 Νοεμβρίου 1632 σε μια εβραϊκή συνοικία του Άμστερνταμ με την οικογένεια του να έχει ρίζες από την Πορτογαλία (Οι πρόγονοι του είχαν εκδιωχθεί από την Ιβηρική χερσόνησο με το διάταγμα της Απέλασης των Εβραίων το 1492) . Ο πατέρας του ήταν ευκατάστατος έμπορος ο οποίος έχασε 3 γυναίκες και τρία από τα 6 παιδιά του προτού ενηλικιωθούν. Η μητέρα του Μπαρούχ πέθανε όταν εκείνος ήταν 6 χρονών. Μητρική γλώσσα του ήταν τα Πορτογαλικά ενώ κατόπιν έμαθε Εβραϊκά, Ισπανικά, Ολλανδικά και Λατινικά στα οποία έγραψε τα πιο σημαντικά του έργα. Είχε παραδοσιακή Εβραϊκή ανατροφή, ωστόσο μεγαλώνοντας, όντας ελεύθερο πνεύμα, ήρθε σε ρήξη με τα κυρίαρχα δόγματα του Ιουδαϊσμού. Το 1656 η συνέλευση της Ταλμούδ Τορά του Άμστερνταμ εξέδωσε ένα είδος αφορισμού εναντίον του χαρακτηρίζοντάς τον ως αιρετικό, κατόρθώνοντας μάλιστα την απέλασή του από το Άμστερνταμ για κάποιο διάστημα. Ο πατέρας του πεθαίνοντας κληροδότησε στα παιδιά του την εμπορική επιχείρηση μαζί με πολλά χρέη, ο Σπινόζα άφησε την επιχείρηση στον αδερφό του κι εκείνος αφιερώθηκε στην φιλοσοφία και για να βγάζει τα προς το ζην εργάστηκε ως τροχιστής φακών και κατασκευαστής οπτικών οργάνων. Στα 1660 ή 1661 μετακόμισε από το Άμστερνταμ στο Ρίνσμπουργκ όπου εργάστηκε πάνω στις "Αρχές Φιλοσοφίας του Καρτέσιου» (το μόνο έργο, που εκδόθηκε στην εποχή του), καθώς και στο αριστούργημά του, «Ηθική». Το 1670 ο Σπινόζα μετακόμισε στη Χάγη. Η υγεία του άρχισε να αδυνατίζει το 1676 και πέθανε στις 20 Φεβρουαρίου 1677, σε ηλικία 44 ετών από ασθένεια των πνευμόνων, πιθανών λόγω της εισπνοής υαλόσκονης από τους φακούς που κατασκεύαζε.

Ο Σπινόζα θεωρείται από τους κυριότερους εκπροσώπους του ορθολογισμού στην Ευρώπη του 17ου αιώνα, προετοίμασε το δρόμο για τον Διαφωτισμό. Απέρριψε τον δυισμό του Ντεκάρτ και υποστήριξε πως δεν υπάρχει παρά μόνο μία θεμελιακή ουσία στο σύμπαν, της οποίας το πνεύμα και η ύλη είναι απλώς δύο διαφορετικές όψεις. Αυτή η μοναδική ουσία είναι ο Θεός, που ταυτίζεται με την ίδια τη φύση. Ο Σπινόζα ενδιαφερόταν πολύ για την ηθική, από νεαρή ηλικία έφτασε στο συμπέρασμα ότι τα πράγματα που οι άνθρωποι εκτιμούν περισσότερο –πλούτος, ηδονή, εξουσία, φήμη- είναι κενά και μάταια, οπότε άρχισε να αναζητά την ύπαρξη κάποιου απόλυτου καλού που θα έδινε διαρκή και αμείωτη ευτυχία σε όλους όσοι θα το αποκτούσαν.

Προσπάθησε, λοιπόν, να αποδείξει μέσω μιας σειράς γεωμετρικών συλλογισμών ότι το απόλυτο καλό συνοψίζεται στην «αγάπη του Θεού», δηλαδή στη λατρεία της τάξης και της αρμονίας του σύμπαντος. Ο μόνος τρόπος, σύμφωνα με αυτόν, για να λυτρωθούμε από απραγματοποίητες ελπίδες και βασανιστικούς φόβους θα ήταν να αναγνωρίσουμε ότι η τάξη της φύσης είναι καθορισμένη, ότι η επίτευξη της αληθινής ελευθερίας συνίσταται στην αποδοχή της απουσίας της ελευθερίας. Ο Σπινόζα κήρυξε την ανεκτικότητα, την δικαιοσύνη και τη λογική δίνοντας παράδειγμα με την ζωή του, καθώς την έζησε με μεγάλη καλοσύνη και ανθρωπιά, απαλλαγμένος από μίση, φθόνους και έριδες.